GaleriaGalerie
Strona główna > Galeria
Organy Schlag & Söhne w Chełmacach
Zleceniodawca:

Parafia Rzymskokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Chełmcach

Okres realizacji: 2009-2012
Charakterystyka instrumentu:

Chełmieckie 24-głosowe organy powstały w pracowni cenionej firmy Schlag & Söhne ze Świdnicy k/ Wałbrzycha. Nie zachowała się tabliczka znamionowa z numerem dzieła oraz datą powstania, lecz na podstawie badań i analiz porównawczych można przypuszczać, iż  instrument powstał w okresie 1904-1910.

 

Organy posiadają pneumatyczną trakturę grającą i rejestrową typu rurkowego,  wiatrownice stożkowe. Miech: jednofałdowy, dwuczerpakowy (360x180cm), napęd miecha – nożny i elektryczny. Kontuar: wolnostojący przed szafą organową, dwa manuały (I – 54 klawisze od c do f³; II – 54 klawisze od c do f³), pedał ( 27 klawiszy od c do d¹).

 

Późnobarokowy prospekt organowy: jednosekcyjny, parawanowy, wklęsły, na cokole, gdzie niegdyś centralnie znajdował się stół gry. W środku niewielka sekcja z centralną wieżyczką opartą na półkolu, obok w odbiciu lustrzanym dwa pola zamknięte lamberkinem, oparte na łuku, po bokach zaś wyższe wieżyczki na trójkątnych ryzalitach, z takimi samymi, profilowanymi gzymsami i dwudzielnymi kotarami. Boki w odbiciu lustrzanym: od środka niższa wieżyczka, na skraju wyższa, wsparte na łukach, z dwudzielnymi kotarami (zwisy) na niższej i z motywami wstęgi (wyższa), pośrodku pola piszczałkowe na dwóch kondygnacjach, wyższe zakończone ukośnymi gzymsami.

Architektura szafy organowej i prospektu wskazuje, iż jest to obiekt dużo wcześniejszy niż sam instrument, data 1783 widniejąca na kartce zapisu nutowego, naklejonej na  tabliczkę wmontowaną w dłoń anioła może być datą powstania obiektu.

 

Instrument wraz z prospektem został translokowany z ewangelickiego kościoła w Starych Bogaczowicach koło Kamiennej Góry na Dolnym Śląsku.

 

 

Dyspozycja

MANUAŁ I

1. Bordun 16’

2. Prinzipal 8’

3. Gambe 8’

4. Trenuna 8’ (w rzeczywistości Hohflőte 8’)

5. Flaute 8’

6. Hohflőte 4’

7. Octave 4

8. Quinte 2 2/3’ u. Octavo 2’

9. Mixtur 3 – 4 f.

MANUAŁ II

1. Liebl. Gedeckt 16’

2. Geigen Prinzipal 8’

3. Salicional 8’

4. Portunal 8’

5. Aeoline 8’

6. Flöte 8’

7. Travers Flőte 4’

8. Fugara 4’

9. Kornett – Mixtur 2 – 4 fach

PEDAŁ

1. Proncipal-Bass 16’

2. Violon 16’

3. Subbass 16’

4. Violoncello 8’

5. Octavbass 8

Super-Octavbass 4’

KOPPELN  (łączniki)

1. Manual-Koppel,

2. Pedal-Koppel I ,

3. Pedal-Koppel II,

4. Sup – Octav Koppel II am I

5. General-Koppel ?

STAŁE KOMBINACJE

Piano

Mezzo Forte

Forte

Tutti

Piano Pedal

ELEMENTY DODATKOWE

Rollschweller Anzeiger (wskaźnik wałka crescendowego)

§  Rollschweller (wałek crescendowy),

Windprobe (wskaźnik powietrza)

Rollschweller Auslöser- dźwignia nożna (tryt)

General-Koppel? –dźwignia nożna (tryt)- funkcja do określenia

Tremulant (urządzenie nieoryginalne zainstalowane po wojnie)

Kalikant

 

 

Organy, co jest niezwykle cenne, zachowały do dziś typową romantyczną intonację charakterystyczną dla firmy Schlag und Söhne. Organy kościoła p.w. Narodzenia N.M.P. w Chełmcach posiadają ogromną wartość historyczną i muzyczną. Są wysokiej klasy zabytkiem  i dlatego należy przeprowadzić gruntowną renowację ponieważ na skutek wieloletniej pracy wiele elementów jest mocno zużytych, brudnych i popsutych” (opinia p. Michała Markuszewskiego z protokołu oględzin organów dokonanych w dn. 14.01.2009r. ).

Prace restauratorskie:

 

W sierpniu 2009 r. wierni chełmckiego kościoła mieli okazję po raz ostatni usłyszeć dźwięk historycznego instrumentu, który w ciągu kolejnych kilku miesięcy, w zaciszu dwóch pracowni organmistrzowskich, przeszedł gruntowną restaurację i rekonstrukcję wszystkich podzespołów. Niebagatelnego przedsięwzięcia, jakim jest restauracja zabytkowych 24-głosowych organów firmy Schlag und Söhne podjęły się dwie firmy organmistrzowskie, Adama Olejnika z Głogusza oraz Andrzeja Sutowicza ze Zduńskiej Woli.

 

Prace prowadzone były dwu, a nawet trzytorowo. Zdemontowane elementy instrumentu przewiezione zostały w sierpniu 2009 r. do dwóch pracowni, gdzie pod okiem dyplomowanych organmistrzów przystąpiono do ich restauracji. Zakład Organmistrzowski „Ars Organum” miał za zadanie przywrócić dawną świetność i sprawność następujących podzespołów: stół gry, piszczałki prospektowe, piszczałki metalowe i drewniane I Manuału, całość traktury grającej i rejestrowej. W warsztacie organmistrzowskim Andrzeja Sutowicza w Zduńskiej Woli blask swój odzyskiwały: miechy, kanały powietrzne, wiatrownice II Manuału i Pedału oraz piszczałki metalowe i drewniane II manuału i pedału. Odrestaurowane piszczałki poszczególnych sekcji (I Manuał, II Manuał i Pedał) instrumentu w warunkach warsztatowych w dziale intonatorskim poddane zostały wstępnej intonacji.

 

Równolegle z tymi pracami, w miesiącach marzec – czerwiec 2010 r. trwały prace konserwatorskie przy barokowej szafie oraz prospekcie organowym. Ich wykonawcą był dyplomowany konserwator sztuki, Marek Kawczyński. Zakończenie prac warsztatowych oznaczało zamknięcie I etapu zadania.

 

Postęp procesu restauracji organów kościoła w Chełmcach doprowadził szczęśliwie do zakończenia prac warsztatowych oraz rozpoczęcia II etapu, tj. montażu instrumentu w jego macierzystym kościele. Z początkiem lipca 2010 r. poszczególne części organów z obu pracowni organmistrzowskich powróciły na swe miejsce, by tu, po wciągnięciu ich na chór organowy, mogły zostać złożone. Montaż techniczny urządzeń takich jak: stół gry, wiatrownice, zasilanie powietrzne, traktura, trwał ok. 3 tygodnie. Po tym czasie organmistrzowie przystąpili do wstawienia piszczałek poszczególnych głosów. Warto w tym miejscu wspomnieć, ze 24-głosowy chełmcki instrument posiada ok. 1600 piszczałek, które – na koniec – poddane zostały ostatecznej intonacji i strojeniu przez organmistrzów: Andrzeja Sutowicza i Adama Olejnika.

 

Wpis do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego pod nr 166/Wlkp./B, poz. 6.


Lubuski Reginalny Program Operacyjny Niniejsza strona powstała w wyniku realizacji projektu Być liderem - budowa przewagi konkurencyjnej Zakładu Organmistrzowskiego "Ars Organum" poprzez modernizację i rozbudowę parku maszynowego, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013