GaleriaGalerie
Strona główna > Galeria
Klępsk, restauracja organów Samuela Ludwiga Hartiga w kościele pw. Wniebowzięcia NMP
Zleceniodawca:

Parafia Rzymskokatolicka w Łęgowie Sulechowskim

Ks. proboszcz Olgierd Banaś

Okres realizacji: 2007 – kwiecień 2009
Charakterystyka instrumentu:

Obiekt:  Organy z jednym manuałem i pedałem.Wiatrownice klapowo-zasuwowe (Schleiflade). Mechaniczna traktura grająca i rejestrowa.

Budowniczy: Ludwig Hartig, Orgel et Instrumentmacher a Neusalz (vide tabliczka nad klawiaturą manuałową).

Rok budowy: 1822

Szafa organowa: pochodząca z okresu budowy organów

 

Organy klępskie powstały w warsztacie organmistrzowskim Ludwiga Hartiga, kontynuatora  szkoły mistrza Johanna Englera z Wrocławia. W latach 1825-1868 prowadził on własny warsztat organmistrzowski, początkowo w Nowej Soli, a od 1840 roku - ze względu na koniunkturę rynku - przeniósł go do Sulechowa.

Organy w Klępsku są pierwszym na tym terenie samodzielnie zrealizowanym instrumentem tego artysty. Jego organy są przykładem bardzo popularnej i często stosowanej w tym okresie na Śląski stylistyki barokowej – zarówno w jaj warstwie brzmieniowej, jak i wykonawczej. Wszystkie instrumenty Hartiga cechowała staranność wykonania oraz dbałość o dobór wysokiej jakości materiałów. Dowodem tego jest zachowany w pewnych wymiarach wzorców brzmieniowych i konstrukcyjnych instrument w Klępsku.

 

Z tych właśnie powodów opisywane organy należało otoczyć szczególną troską i opieką, dokładając wszelkich możliwych starań, aby przywrócić im pierwotny blask i piękno

 

 

Dyspozycja organów

 

MANUAŁ I, skala: C-d3 (51 tonów)

  1. Principal 8 Fuß, (brak wyciągu rejestrowego – manubrii, nazwę głosu określono na podstawie zapisu na korpusach najniższych tonów piszczałek drewnianych)
  2. Viola di Gamba 8 Fuß
  3. Salicet 8 Fuß
  4. Flauta dulcis 8 Fuß
  5. Doppel Flauto 4 Fuß
  6. Octave 4 Fuß, (brak napisu na wyciągu rejestrowym, nazwę głosu określono na podstawie wyrytej nazwy na zachowanej piszczałce najniższego tonu)
  7. Quinte 3 Fuß
  8. Superoctave 2 Fuß (brak napisu na wyciągu rejestrowym, nazwę głosu określono na podstawie budowy zachowanych piszczałek oraz rytych  napisów na korpusach piszczałek zachowanych)

 

PEDAL, skala C-c1 (25 tonów)

 

1.      Principalbasß 8 Fuß

2.      Subbasß 16 Fuß

 

Neibenzüge (elementy dodatkowe)

 

1.      Ventil (Sperventil)

2.      Ventilator

 

Nazwy rejestrów podano na podstawie napisów na manubriach wyciągów rejestrowych

 

 

Prace restauratorskie:

Praca organmistrza pasjonującego się i stale studiującego dzieła dawnych mistrzów ma w sobie element pracy detektywistycznej. Dokładna analiza danych z różnych źródeł pozwoliła w tym wypadku na wierne odtworzenie brakujących głosów oraz przywrócenie organom ich dawnego brzmienia. Szczegółowej analizie poddane zostały następujące elementy: ciśnienie w organach, materiał, z którego zostały wykonane piszczałki oraz menzuracja.

 

Ciśnienie: przed przystąpieniem do prac brak było danych pomiarowych. Należało wnioskować, iż ciśnienie mogło wynosić w granicach 60 ‐ 70 mm SW. Taki wniosek wyciągnięto na podstawie niskich wycięć w piszczałkach oraz dużych otworów wlotowych w nogach (stopach) piszczałek. Ustalenie właściwego parametru ciśnienia można było dochodzić metodą porównawczą. W tym wypadku porównano znany autorowi parametr ciśnienia organów w kościele w Otyniu (instrument tego samego budowniczego), który wynosi 70 mm SW. Dla ostatecznego określenia ciśnienia należało wziąć pod uwagę akustykę pomieszczenia. W wypadku świątyni w Klępsku, ze względy na drewnianą konstrukcję i wyposażenie, ustalono ciśnienie w granicach górnego pułapu (70 mm SW) gwarantujące „przebicie się” przez stosunkowo wysoki współczynnik pochłaniania, jakim jest drewno.

 

Piszczałki: brakujące piszczałki odtworzono na podstawie wzorów zachowanych piszczałek. Na tej podstawie ustalono materiał, z jakiego zostały wykonane (drewno‐rodzaj, stop organmistrzowski‐skład i stosunek procentowy cyny do ołowiu); następnie wykonano piszczałki wykorzystując te same rozwiązania technologiczne, które stosował dziewiętnastowieczny budowniczy organów.

 

Menzurację: (przekroje piszczałek) odtworzono z półłuków zachowanego grzebienia podtrzymującego piszczałki w polu środkowym. Do odtworzenia menzuracji wykorzystano również zachowane piszczałki prospektowe. Wierne odtworzenie brakującego materiału piszczałkowego oraz restauracja istniejącego doprowadziły do przywrócenia instrumentowi sprawności jego wszystkich głosów (w tym 458 piszczałek).

 

Będąca ostatnim etapem prac intonacja i strojenie nadały ostateczny (pierwotny) kształt, a raczej brzmienie i barwę organów. Śmiało można powiedzieć, że głoguszowski organmistrz przywrócił klępskim organom ich dawno zapomniany język.

 

Niemal wszystkie podjęte prace miały charakter ręczny, bowiem ideą przyświecającą wykonawcy tego niebanalnego zadania było nie tylko wierne
odtworzenie instrumentarium organowego, ale też warunków technicznych i technologicznych, w jakich organy powstawały. Wierność szczegółom, niezwykła
precyzja i drobiazgowa wręcz analiza jakościowa poszczególnych części instrumentu miały doprowadzić do przywrócenia dwustuletniemu dziełu jego (niemal) pierwotnego stanu.


Do wykonanych prac użyto możliwie najlepszych materiałów: heban, dąb szypułkowy, mosiądz, cyna itp. Większość prac wykonano w systemie warsztatowym, co gwarantowało wysoką jakość efektu końcowego.

 

Wysoka ocena wartości zabytkowej organów wymusiła na nas koncepcję bezkompromisowej i wiernej restauracji instrumentu. Wszelkie prace musiały być koncypowane i prowadzone w aspekcie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

 

 

W projekt restauracji organów klępskich zaangażowani byli - oprócz zjawiskowego wręcz w dążeniu do celu ks. Banasia - mieszkańcy Klępska. Z ich inicjatywy powstała strona internetowa pn. Renowacja organów w kościele klępskim

Zapowiedź uroczystej kolaudacji organów umieściła na swoich łamach Gazeta Lubuska w artykule Posłuchaj w sobotę i niedzielę jak zagrają organy w Klępsku


Lubuski Reginalny Program Operacyjny Niniejsza strona powstała w wyniku realizacji projektu Być liderem - budowa przewagi konkurencyjnej Zakładu Organmistrzowskiego "Ars Organum" poprzez modernizację i rozbudowę parku maszynowego, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013